Wanneer is sprake van een arbeidsovereenkomst? Over de bomen en het bos.

Een arbeidsovereenkomst is niet altijd een arbeidsovereenkomst als er arbeidsovereenkomst boven staat. Het omgekeerde is ook het geval. Als in een contract staat vermeld dat de overeenkomst tussen twee partijen geen arbeidsovereenkomst is, wil dit niet zeggen dat een beoordelend rechter dan ook aanneemt dat niet van een arbeidsovereenkomst sprake is.

Wat maakt dan dat een overeenkomst als een arbeidsovereenkomst wordt aangemerkt of niet? In een zaak die heeft geleid tot een uitspraak van de Hoge Raad van 14 november 1997, NJ 1998,149, JAR 1997/263 ( Arrest Groen/ Schoevers) overwoog ons hoogste rechtscollege het volgende:

"Bij de vraag welke overeenkomst tot het verrichten van werk tegen betaling is gesloten, heeft in de eerste plaats te gelden hetgeen partijen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond, mede in aanmerking genomen de wijze waarop zij feitelijk aan de overeenkomst uitvoering hebben gegeven en aldus daaraan inhoud hebben gegeven".

Bedoeling van partijen en uitvoering

In een tweetal na de uitspraak van 14 november 1994 gewezen uitspraken oordeelde de Hoge Raad in diezelfde zin ( HR 25 maart 2011, JAR 2011/109 ( Gouden Kooi en Hoge Raad 9 oktober 2015, ECLI: NL: HR: 2015:3019, Logidex). Kern van deze laatste uitspraken is wederom een holistische benadering, dat wil zeggen:

1) Kijken naar de bedoeling van partijen;
2) Kijken naar de uitvoering van de overeenkomst.

Pakketbezorgers, zelfstandigen of niet?

Dit jaar werden er in nog geen maand door kantonrechters in Nederland 12 uitspraken gewezen over pakketbezorgers bij PostNL. In al die zaken ging het vooral om de vraag of de werknemer zich jegens de werkgever had verbonden om de arbeid persoonlijk te verrichten. In een aantal gevallen werd geen arbeidsovereenkomst aangenomen omdat in het contract was opgenomen dat de werknemer vrij vervangbaar was (zie bijvoorbeeld Rb. Noord- Holland 23 mei 2014, ECLI: NL:RBNNE:2014:2552). Sommige rechters benaderen dit aspect echter minder beperkt. Incidentele vervanging binnen een vooraf goedgekeurde groep van mensen rijmt volgens de kantonrechter in Amsterdam niet met de veronderstelde ondernemingsvrijheid van de pakketbezorger ( Rb. Amsterdam, 15 januari 2016, ECLI: NL: RBAMS:2016:153). De beschermingsgedachte van het ontslagrecht was in deze kwestie voor het aannemen van een arbeidsovereenkomst doorslaggevend, omdat de pakketbezorger in economisch opzicht afhankelijk was van PostNL. Anders oordeelde de Rechtbank Amsterdam op diezelfde dag in een zaak van een pakketbezorger die al sinds 1989 als zelfstandig koerier werkzaam was en meer routes had dan hij zelfstandig ooit zou kunnen rijden. Hij liet zich daarom voor het overgrote deel van deze routes vervangen. Een minderheid van de routes reed hij zelf. Hij werd dus structureel betaald voor diensten die hij zelf niet reed. Deze situatie vertoont volgens de rechtbank meer de kenmerken van zelfstandig ondernemerschap dan van een arbeidsovereenkomst ( Rechtbank Amsterdam 15 januari 2016, ECLI: NL: RBAMS: 2016:153).

Conclusie

De vraag of in een specifieke situatie sprake is van een arbeidsovereenkomst is zeer feitelijk van aard. Alle omstandigheden van het geval spelen in relatie tot de beschermingsgedachte van het arbeidsrecht bij de afwegingen een rol.

December 2016